Kto powinien przepraszać?

Kościół Katolicki co i rusz pomawiany jest o zbrodnie, za które powinien przeprosić. Zresztą za pontyfikatu bł. Jana Pawła II do takowych przeprosin doszło. Jedną z wielu win Kościoła to Wyprawy Krzyżowe i „prześladowanie” muzułmanów. Za nie też przepraszał błogosławiony papież. Jednak czy na pewno słusznie?
Przeczytałem właśnie malutką książeczkę Grzegorza Kucharczyka wydaną przez Fundację św. Benedykta i Christianitas Pod rządami półksiężyca, w której autor opisuje stosunki muzułmańsko – chrześcijańskie w XX i XXI wieku. Zaczyna jednak od przypomnienia najazdu muzułmanów na Rzym w roku 846 za pontyfikatu Sergiusza II, kiedy to arabowie zniszczyli bazylikę św. Piotra, a uciekli przed nadciągającym Lotarem.
Ponadto Kucharczyk opisuje ludobójstwo Tureckie na Ormianach w czasie Pierwszej Wojny Światowej, ale rozpoczęte już pod koniec XIX wieku. Zginęło wówczas ok. 1,5 miliona Ormian – w większości kobiet i dzieci. Później, ta sama Turcja, która prezentuje teraz do Unii Europejskiej i jest z nami w NATO, prześladowała chrześcijan syryjskich i greckich.
W książce możemy też przeczytać drastyczne opisy prześladowań i męczeństwa chrześcijan w Algerii, po opuszczeniu jej przez Francuzów, w Egipcie, Sudanie, Nigerii, w Ziemi Świętej, Iraku, Iranie, Pakistanie, Arabii Saudyjskiej czy Timorze Wschodnim. Zobaczmy, że w Egipcie po ostatniej „rewolucji” do głosu dochodzą najbardziej fundamentalistyczne ugrupowania islamskie. W Iraku prześladowania zwiększyły się po upadku Saddama, a Arabia Saudyjska, partner USA, posiada specjalną policję religijną, która kontroluje nawet prywatne mieszkania, w których nie wolno się modlić inaczej niż do Allaha. Nie można tam posiadać Biblii, krzyżyka czy medalika na szyi, co więcej rząd zwrócił się z „prośbą” do ambasad krajów skandynawskich o niewywieszanie flag państwowych. Na dodatek to Saudyjczyk są największymi sponsorami budowy meczetów w Europie, choć u nich nie może istnieć nawet domowa kapliczka chrześcijańska.
W tym kontekście zupełnie nie jestem w stanie zrozumieć i, w jakikolwiek sposób, wytłumaczyć gestów Jana Pawła II – całowania Koranu czy nazwania św. Jana Chrzciciela patronem islamu. Papież Polak musiał wiedzieć o tym, co dzieje się w krajach islamu z chrześcijanami, gdyż sam interweniował w kilku przypadkach. Wiem, że mamy kochać nieprzyjaciół, ale czy Chrystus przed Sanhedrynem kłaniał się, czy przepraszał, że uraził wrażliwość religijną faryzeuszów i wysokiej rady czy - przeciwnie - odważnie głosił Prawdę?

Satynowy historyk sztuki

Waldemar Łysiak to mój mistrz. Dzięki Niemu zostałem historykiem, dzięki Niemu poznałem kulisy polityki, dzięki niemu zgłębiam tajemnice sztuki, dzięki Niemu pisałem pracę magisterską o Księstwie Warszawskim.

Nie jestem jednak apologetą Mistrza i widzę, że ma gorsze i lepsze czasy. Najlepsze to te najdawniejsze – publicystyka, eseistyka, powieści i opowiadania. Z bardziej współczesnych jedynie Statek, Cena i MBC mogą im dorównać.

Nie podzielam tez wszystkich poglądów Autora Satynowego Magika, zwłaszcza nie zgadzam się z blskomiotną, że użyję neologizmu Jego autorstwa, idealizacją dwóch postaci – Napoleona Bonapartego oraz Józefa Piłsudskiego.

Niewątpliwie najlepszym Łysiak jest eseistą i to w tematach mu najbliższych – Napoleona i Sztuki (Wyspy Bezludne, Wyspy Zaczarowane, Napoleonida, Asfaltowy Saloon, MW etc.). Trochę słabszym powieściopisarzem. Zauważyłem niejako trzy nurty powieściowe u Mistrza – historyczna (Ostatnia Kohorta, Szachista, Milczące Psy), sensacyjna (Konkwista, Perfidia, Najgorszy, Lider) oraz powieści fantasmagoryczne (Statek, Flet z Mandragory), do której należy też najnowsza – Satynowy Magik. Najsłabsza to, chyba, Ostatnia Kohorta, której zakończenie wydaje się pisane w pośpiechu i nagle, jakby Mistrzowi rozwinęła się powieść nad miarę, a pomysły na kontynuację fabuły się kończyły.

Jest też Łysiak publicystą. Jednak po przeczytaniu 6 tomów Łysiaka na łamach odnosi się wrażenie, że „to już było”. Mistrz zaczyna powtarzać tezy, myśli, bon-moty. Usprawiedliwiam to tym, że każdy tekstu ma trafić do innego odbiorcy , a nigdy dość powtarzania truizmów, aby przekonać nieprzekonanych.

Niestety w przypadku powieści fantasmagoryczno – politycznych też zaczynam odnosić wrażenie powtarzalności. Niemal w każdej powieści Łysiaka schemat jest podobny. Główny bohater to człowiek prawy, choć nie bezgrzeszny. Obok niego pojawia się ktoś zepsuty, kto będzie starał się sprowadzić Głównego na złą drogę. W niemal każdym dziele autora znajdziemy też zażarte dysputy pomiędzy katolikami (lub zwolennikami katolicyzmu) a wrogami Kościoła (przy czym ten pierwszy nie musi być wierzący, a ten drugi ateistą). Ponadto Łysiak z lubością i wulgarnym realizmem opisuje zło. Jakby się nim fascynował. Czyżby te dwie ostatnie sprawy wskazywały na jakąś wewnętrzną walkę samego Mistrza?

Nie inaczej jest w najnowszej powieści Łysiaka Satynowy magik. Bohater, mieszkaniec Galicji, zostaje wysłany przez wuja, wiedeńczyka i zwolennika Hitlera, na studia do – nieistniejącego – Germanhaven (Niemiecki raj?) Tam poznaje kolegę – libertyna, który nazywa się dość oryginalnie: Satin Retea (AEternitas?) i z którym zaczynają łączyć bohatera specyficzne stosunki. 

Opowieść jest sprawna i wciągająca oraz nieprzewidywalna. Jednak momentami czytelnik odnosi wrażenie, że „to już było”. Znów są dyskusje pro i anty katolickie, a nawet pro i anty teistyczne. Znów pojawia się Łysiak – historyk sztuki i eseista, opowiadający ustami swych bohaterów o malarstwie Caravaggia et consortes. Znów znajdujemy Łysiaka publicystę, który znienacka przenosi się do współczesności i poucza.

Historia powolnej przemiany zwykłego mieszczanina w agenta i ponowna próba uwolnienia się od złego, przetykana jest, wspomnianymi wyżej, wtrętami. Sama fabuła mogłaby się zmieścić w opowiadaniu, wydaje się więc, że clou dla Mistrza stanowią właśnie te „wtrącenia”, a nie główny wątek. Zwłaszcza, że zakończenie jest cokolwiek podobne do Ostatniej Kohorty – nagłe, szybkie i na kilku stronach. Zupełnie odbiega od powolnie budowanej narracji i wygląda jakby napisane na siłę.

Powieść jest jedną z lepszych w pisarstwie Łysiaka ostatnich lat i pozostaje on moim Mistrzem. Chciałby się jednak przeczytać coś bardziej przełomowego, na wzór Statku czy Ceny. Mimo zastrzeżeń polecam Satynowego Magika bo to i tak kawał świetnej literatury – popis erudycji, sporo wiedzy i jeszcze więcej materiałów do przemyśleń.